Artık o kişi, toleransın son merhalesine ulaşmıştır. Ne bir kimseyi kusurlu bulur, ne de suçlu!.. Bunlara rağmen hâliyle ne gururlanır, ne de güvenir. Çünkü bilir ki, ona bu işi yaptırtan, bu tecelliyi ihsan eden hep Allâh’tır. İşte bu vakitte, bu “renksiz kişi” şöyle der:
“MUHAKKAK Kİ BEN VECHİMİ (bilincimi) HANÎF (tanrı objesiz) OLARAK, SEMÂLAR VE ARZIN FÂTIR’INA (her şeyi yaratış amacına göre programlayarak Yaratan’a) YÖNELTTİM... BEN MÜŞRİKLERDEN DEĞİLİM!” (6.En’am: 79)
Artık onun, ne bir isteği kalmıştır; ne de, bir hâlinin değişmesini istemek suretiyle isyanı!.. Haddine mi düşmüş bundan sonra hâlinden memnun olmayıp onun değişmesini dilemek. Hemen işitir;
“Benim kaderime razı olmayan, benden gayrı bir TANRI seçsin kendine!”
Daima hâlinden memnun ve razıdır.
“...ALLÂH ONLARDAN RAZI OLMUŞTUR VE ONLAR DA O’NDAN RAZI OLMUŞLARDIR (ilâhî özelliklerin tecellisi)...” (98. Beyyine: 8)
Tecelli etmiştir artık onlarda!
Efendimizin dayızadesi Hz. Sad’ı (selâm ona) işitmedin mi?.. Ömrünün son yıllarında gözlerinde, görememe hâli zuhura geldi. Efendimizin duası berekâtı ile hiçbir duası yoktu ki, anında icabet olmasın... Dediler;
− Allâhû Teâlâ’ya niyaz etsene!..
Cevabı, her idrak sahibinin kolay erişebileceği, bir noktadan değildi:
− Allâh’ın kazasını gözümden ziyade severim!
O kişilerden artık Rabbin hilmi ve ilmi tecelli etmeye başlar.
Onlar da tedbir alırlar... Derler ki, tevekkül ehli tedbir almaz! Onların tedbirleri de kendi yönlerinden yok mudur? Onların tedbirleri de tevekkülleri değil midir?
Sadece, onlar bilirler ki, tedbir takdirdendir!..
Yani, senin, o anda tedbiri almış olman veya aksi, kaderin icabındandır!.. Ancak sen, kaderini, fiilini işledikten sonra öğrenebilirsin; ve bu yüzden kaderi suçlamaya hakkın olmaz.
O hâlde, o anda öyle bir tecelli zuhura geleceği içindir ki, o öyle bir tedbire başvurmuştur veya vurmamıştır. Eğer ehli isen anlarsın...
Bütün bu gerçekleri idrak;
“ALLÂH KİMİN DERÛNUNU İSLÂM’I KAVRAYACAK ŞEKİLDE GENİŞLETTİ İSE...” (39.Zümer: 22)
Âyetince, bu ancak, o gerçeği idraka programları icabı eğilimli olan kişiler için mümkün olur.